اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان چیست؟
اضطراب اجتماعی در کودکان که با نام فوبیای اجتماعی نیز شناخته می‌شود، نوعی اختلال اضطرابی است که با ترس و اضطراب شدید در موقعیت‌های اجتماعی مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال، به طور مداوم از قضاوت شدن توسط دیگران می‌ترسند و از موقعیت‌هایی که ممکن است در آن مورد انتقاد، تحقیر یا شرمساری قرار بگیرند، اجتناب می‌کنند.
علائم اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان
علائم اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز کند و در هر کودک متفاوت باشد. به طور کلی، این علائم اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
علائم رفتاری و عاطفی
اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی: کودکان مبتلا به اضطراب اجتماعی اغلب از شرکت در فعالیت‌های گروهی، مهمانی‌ها، و سایر موقعیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند. آن‌ها ممکن است از رفتن به مدرسه، بازی با همسالان، یا حتی صحبت کردن با افراد غریبه خودداری کنند.
ترس از قضاوت شدن: این کودکان به شدت نگران این هستند که دیگران در مورد آن‌ها چه فکری می‌کنند. آن‌ها می‌ترسند که مورد تمسخر، انتقاد یا تحقیر قرار بگیرند.
خجالت و کمرویی شدید: خجالت و کمرویی در کودکان طبیعی است، اما در کودکان مبتلا به اضطراب اجتماعی، این احساسات بسیار شدیدتر و مداوم‌تر است.
گریه، قهر کردن یا چسبیدن به والدین: در موقعیت‌های اجتماعی، کودکان ممکن است گریه کنند، قهر کنند یا به والدین خود بچسبند تا از اضطراب خود جلوگیری کنند.
مشکل در دوست‌یابی: این کودکان اغلب در ایجاد و حفظ دوستی با همسالان خود مشکل دارند.
ترس از صحبت کردن در جمع: آن‌ها ممکن است از صحبت کردن در کلاس، ارائه گزارش یا حتی پاسخ دادن به سوالات ساده در جمع خودداری کنند.
نگرانی بیش از حد: کودکان مبتلا به اضطراب اجتماعی اغلب در مورد موقعیت‌های اجتماعی آینده نگران هستند. آن‌ها ممکن است ساعت‌ها قبل از یک رویداد اجتماعی نگران و مضطرب باشند.
علائم جسمی در اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان
تپش قلب: ضربان قلب سریع و نامنظم
تعریق: عرق کردن بیش از حد
لرزش: لرزش دست‌ها، پاها یا سایر قسمت‌های بدن
قرمزی صورت: سرخ شدن گونه‌ها
خشکی دهان: احساس خشکی در دهان
حالت تهوع یا دل درد: احساس ناراحتی در معده
سرگیجه: احساس سبکی سر یا گیجی
تنگی نفس: احساس کمبود هوا
اضطراب اجتماعی در کودکان در چه سنی رخ می‌دهد؟
اضطراب اجتماعی در کودکان بین سنین 8 تا 15 سالگی شروع می‌شود. در ابتدا کودکان به خوبی می‌توانند احساسات‌شان را پنهان کنند و والدین و معلمان متوجه وجود مشکل نمی‌شوند. این موضوع به این دلیل است که کودکان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی اغلب فکر می‌کنند که دیگران متوجه اضطراب‌شان هستند و این مسئله‌ای است که آن‌ها را نگران می‌کند و موجب خجالت‌شان می‌شود. وقتی به شدت مضطرب هستند، ممکن است احساسات‌شان را پنهان کنند و عصبانی یا پرخاشگر به نظر برسند.
اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان منجر به اجتناب از موقیت‌های اجتماعی می شود. این اجتناب می‌تواند در کوتاه مدت باعث احساس آرامش شود اما پنهان کردن احساس اضطراب در طولانی مدت آن را بدتر می‌کند و به یک عادت تبدیل شود.
تفاوت اضطراب اجتماعی با خجالتی بودن چیست؟
خجالتی بودن و اضطراب اجتماعی در کودکان هر دو با احساس ناراحتی در موقعیت‌های اجتماعی همراه هستند، اما تفاوت‌های کلیدی بین آن‌ها وجود دارد:
خجالتی بودن:
- یک ویژگی شخصیتی است.
- معمولاً با گذشت زمان و با قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی، کاهش می‌یابد.
- افراد خجالتی ممکن است در موقعیت‌های اجتماعی احساس ناراحتی کنند، اما از شرکت در آن‌ها اجتناب نمی‌کنند.
- خجالتی بودن معمولاً با اختلال در عملکرد روزانه همراه نیست.
اضطراب اجتماعی:
- یک اختلال اضطرابی است.
- با ترس شدید و مداوم از قضاوت شدن توسط دیگران مشخص می‌شود.
- افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند یا با ترس شدید در آن‌ها شرکت می‌کنند.
- اضطراب اجتماعی می‌تواند به طور قابل توجهی در عملکرد روزانه فرد اختلال ایجاد کند.
دلایل اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان
علت دقیق اضطراب اجتماعی در کودکان هنوز مشخص نیست، اما عوامل مختلفی می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند، از جمله:
- عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی اضطراب اجتماعی می‌تواند خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهد.
- عوامل محیطی: تجربیات منفی در دوران کودکی، مانند مورد آزار و اذیت قرار گرفتن یا تحقیر شدن، می‌تواند خطر ابتلا به اضطراب اجتماعی را افزایش دهد.
- عوامل بیولوژیکی: عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز، مانند سروتونین، می‌تواند در بروز اضطراب اجتماعی در کودکان نقش داشته باشد.
- عوامل شخصیتی: کودکانی که خجالتی، کمرو یا کمال‌گرا هستند، بیشتر در معرض ابتلا به اضطراب اجتماعی قرار دارند.
کمک به کودکان مبتلا به اضطراب اجتماعی
کمک به کودکان مبتلا به اضطراب اجتماعی نیازمند صبر، درک و همکاری بین والدین، معلمان و متخصصان است. در اینجا چند راهکار عملی برای کمک به این کودکان ارائه می‌شود:
ایجاد محیطی امن و حمایت‌کننده
- درک و همدلی: به احساسات کودک خود احترام بگذارید و به او نشان دهید که درکش می‌کنید. از قضاوت یا تحقیر او خودداری کنید.
- تشویق تدریجی: به کودک خود کمک کنید تا به تدریج با موقعیت‌های اجتماعی ترسناک روبرو شود. از او انتظار نداشته باشید که یکباره بر ترس‌هایش غلبه کند.
- آموزش مهارت‌های اجتماعی: به کودک خود مهارت‌های ارتباطی، مانند شروع و ادامه مکالمه، ابراز وجود و حل مسئله را آموزش دهید.
- تقویت اعتماد به نفس: به کودک خود کمک کنید تا نقاط قوت خود را شناسایی کند و به آن‌ها افتخار کند. او را برای تلاش‌هایش تشویق کنید، نه فقط برای نتایج.
کمک در موقعیت‌های اجتماعی
- برنامه‌ریزی: قبل از رویدادهای اجتماعی، با کودک خود صحبت کنید و او را برای آنچه انتظار دارد آماده کنید.
- حضور همراه: در ابتدا، در موقعیت‌های اجتماعی همراه کودک خود باشید و به او اطمینان خاطر دهید.
- نقش‌آفرینی: با کودک خود موقعیت‌های اجتماعی را نقش‌آفرینی کنید تا او بتواند مهارت‌های خود را تمرین کند.
- حمایت غیرمستقیم: به جای اینکه به جای کودک خود صحبت کنید، او را تشویق کنید تا خودش صحبت کند.
کمک گرفتن از متخصصان
- مراجعه به روانشناس یا روانپزشک: یک متخصص می‌تواند به تشخیص دقیق و ارائه درمان مناسب کمک کند.
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): این نوع درمان به کودک کمک می‌کند تا الگوهای فکری منفی خود را شناسایی و تغییر دهد.
- دارو درمانی: در برخی موارد، داروهای ضد اضطراب می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند.
- گروه‌های حمایتی: شرکت در گروه‌های حمایتی می‌تواند به کودک کمک کند تا با دیگرانی که تجربیات مشابهی دارند ارتباط برقرار کند.
درمان اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان
این اخنلال در کودکان نیازمند یک رویکرد جامع و چند وجهی است که شامل روان‌درمانی، دارو درمانی (در صورت نیاز) و مداخلات خانوادگی می‌شود. هدف از درمان، کاهش علائم اضطراب، بهبود عملکرد اجتماعی و افزایش کیفیت زندگی کودک است.
روان‌درمانی
درمان شناختی-رفتاری (CBT):
این روش، خط اول درمان اضطراب اجتماعی در کودکان است.
CBT به کودکان کمک می‌کند تا افکار منفی و غیرمنطقی خود را شناسایی و تغییر دهند، مهارت‌های مقابله‌ای را یاد بگیرند و به تدریج با موقعیت‌های ترسناک روبرو شوند.
اجزای کلیدی CBT شامل آموزش مهارت‌های اجتماعی، مواجهه تدریجی و بازسازی شناختی است.
بازی‌درمانی
برای کودکان خردسال‌تر، بازی‌درمانی می‌تواند روشی مؤثر برای بیان احساسات و یادگیری مهارت‌های اجتماعی باشد.
از طریق بازی، کودکان می‌توانند موقعیت‌های اجتماعی را تمرین کنند و با ترس‌های خود روبرو شوند.
آموزش مهارت‌های اجتماعی
این آموزش به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های ارتباطی، مانند شروع و ادامه مکالمه، ابراز وجود و حل مسئله را یاد بگیرند.
این مهارت‌ها به آن‌ها کمک می‌کند تا در موقعیت‌های اجتماعی احساس راحتی بیشتری کنند.
دارو درمانی
در برخی موارد، ممکن است داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی برای کاهش علائم اضطراب اجتماعی تجویز شوند.
تصمیم‌گیری در مورد دارو درمانی باید توسط یک روانپزشک کودک و نوجوان انجام شود و با دقت و نظارت همراه باشد.
معمولاً دارو درمانی در کنار روان‌درمانی انجام می‌شود.
مداخلات خانوادگی
والدین نقش مهمی در حمایت از کودکان مبتلا به اضطراب اجتماعی دارند.
آموزش والدین در مورد اضطراب اجتماعی و نحوه کمک به کودک ضروری است.
ایجاد یک محیط خانوادگی حمایت‌کننده و بدون قضاوت به کودک کمک می‌کند تا احساس امنیت کند.
همکاری با مدرسه: همکاری والدین و متخصصان با مدرسه کودک بسیار مهم است تا یک برنامه حمایتی هماهنگ ایجاد شود.
به طور خلاصه، این احتلال می‌تواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر زندگی آن‌ها داشته باشد، اما با تشخیص و درمان مناسب می‌توان از این پیامدها جلوگیری کرد.
