دلایل بیخوابی کودکان و راه‌های مقابله با آن
بیخوابی کودکان می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که به راحتی تشخیص داده نمی‌شود. با آن‌که چنین مسائلی میان کودکان بسیار رایج هستند، اما می‌توانند الگوهای خواب صحیح کودکان را تغییر دهد. از طرفی والدین نیز معمولا به‌دلیل بیخوابی کودکان خود نمی‌توانند خواب درستی داشته باشند. چراکه باید شب‌ها تا دیر وقت با کودک خود بیدار بمانند و از طرفی او به علت کم‌خوابی مدام بهانه می‌گیرد.
اما خوشبختانه بیشتر مشکلات کودکان به عادت‌های خواب و رفتارهای آن‌ها در روز بستگی دارد، از این‌رو می‌توانید با راهکارهایی با این موضوع مقابله کرده و مشکل بیخوابی کودکان خود را رفع کنید. در ادامه، به بررسی دلایل شایع بیخوابی در کودکان و راه‌های مقابله با آن می‌پردازیم.
کودکان به چند ساعت خواب در شبانه‌روز نیاز دارند؟
نیاز کودکان به خواب در شبانه‌روز، بسته به سن آن‌ها، متفاوت است. در اینجا به طور خلاصه به میزان خواب مورد نیاز کودکان در گروه‌های سنی مختلف اشاره می‌کنیم:
نوزادان (۰ تا ۳ ماهگی)
- ۱۴ تا ۱۷ ساعت در روز
- خواب نوزادان معمولاً به صورت دوره‌های کوتاه ۲ تا ۴ ساعته است.
نوزادان (۴ تا ۱۱ ماهگی)
- ۱۲ تا ۱۵ ساعت در روز
- در این سن، نوزادان معمولاً شب‌ها طولانی‌تر می‌خوابند و در طول روز هم چرت می‌زنند.
کودکان نوپا (۱ تا ۲ سالگی)
- ۱۱ تا ۱۴ ساعت در روز
- بیشتر کودکان نوپا هنوز به یک خواب روزانه نیاز دارند.
بچه‌های پیش‌دبستانی (۳ تا ۵ سالگی)
- ۱۰ تا ۱۳ ساعت در روز
- در این سن، خواب روزانه به تدریج کاهش می‌یابد.
کودکان دبستانی (۶ تا ۱۳ سالگی)
- ۹ تا ۱۱ ساعت در روز
- نیاز به خواب در این سن، برای رشد و یادگیری کودکان بسیار مهم است.
نوجوانان (۱۴ تا ۱۷ سالگی)
- ۸ تا ۱۰ ساعت در روز
- نوجوانان به دلیل تغییرات هورمونی و رشد سریع، به خواب کافی نیاز دارند.
منظور از بیخوابی کودکان چیست؟
بیخوابی کودکان به وضعیتی گفته می‌شود که کودک در به خواب رفتن یا حفظ خواب در طول شب مشکل دارد. این مشکل می‌تواند به صورت‌های مختلفی بروز کند، از جمله:
مشکل در به خواب رفتن: کودک برای مدت طولانی در رختخواب بیدار می‌ماند و نمی‌تواند به خواب برود.
بیدار شدن‌های مکرر در طول شب: کودک چندین بار در طول شب بیدار می‌شود و به سختی دوباره به خواب می‌رود.
بیدار شدن زودهنگام: کودک خیلی زودتر از زمان معمول بیدار می‌شود و دیگر نمی‌تواند بخوابد.
خواب ناآرام: کودک در طول خواب مدام غلت می‌زند، کابوس می‌بیند یا دچار وحشت شبانه می‌شود.
عوامل محیطی: مانند سروصدا، نور زیاد یا دمای نامناسب اتاق
بیخوابی می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت جسمی و روانی کودک داشته باشد، از جمله:
- خستگی و خواب‌آلودگی در طول روز
- مشکل در تمرکز و یادگیری
- تحریک‌پذیری و بدخلقی
- ضعف سیستم ایمنی
- مشکلات رفتاری
بیخوابی کودکان چه نشانه‌هایی دارد؟
می‌تواند روی رفتارهای کودک و حتی حالت‌های ذهنی او تاثیرگذار باشد. حتی در شرایطی نشانه‌های بیخوابی در کودکان می‌تواند با بیش فعالی مشابه باشد. اگر کودک شما در شبانه‌روز خواب کافی ندارد، احتمالا رفتارهای زیر را در او ببینید:
- به‌طور معمول بداخلاق، زودرنج و بیش از حد حساس است.
- تمرکز کافی ندارد و در مدرسه و خانه با مشکلات حافظه دست و پنجه نرم می‌کند.
- در طول رو احساس خواب‌آلودگی می‌کند.
- درگیری، بحث و در بعضی موارد بالا بردن صدا در گفتگو
- بیش فعالی
علت بیخوابی کودکان چیست؟
بیخوابی در کودکان، مشکلی شایع است که می‌تواند بر سلامت جسمی و روانی آن‌ها تأثیر منفی بگذارد. دلایل متعددی برای بیخوابی در کودکان وجود دارد که در این مقاله به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
عادات خواب نامناسب
برنامه‌ی خواب نامنظم: نداشتن ساعت مشخص برای خواب و بیداری، ریتم خواب کودک را مختل می‌کند.
محیط نامناسب خواب: اتاق خواب باید تاریک، ساکت و خنک باشد. نور زیاد، صداهای مزاحم و دمای بالا، خواب کودک را مختل می‌کنند.
استفاده از وسایل الکترونیکی قبل از خواب: نور آبی ساطع شده از این وسایل، باعث کاهش ترشح ملاتونین (هورمون خواب) می‌شود.
مصرف غذاهای سنگین یا شیرین قبل از خواب: این نوع غذاها باعث اختلال در خواب می‌شوند.
استرس و اضطراب
مشکلات در مدرسه یا با دوستان
تغییرات در زندگی مانند نقل مکان یا تولد نوزاد جدید
نگرانی در مورد مسائل مختلف
اختلالات خواب
برخی از اختلالات خواب مانند آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب)، سندرم پای بی‌قرار و کابوس‌های شبانه می‌توانند باعث بیخوابی شوند.
بیماری‌ها
برخی از بیماری‌ها مانند آسم، آلرژی، عفونت گوش، رفلاکس معده و درد می‌توانند خواب کودک را مختل کنند.
داروها
برخی از داروها مانند داروهای ضد احتقان، داروهای ضد افسردگی و داروهای ADHD می‌توانند عوارض جانبی بیخوابی داشته باشند.
تغییرات در برنامه روزانه
تغییراتی مانند مسافرت، تغییر مدرسه یا اضافه شدن عضو جدید به خانواده می‌تواند باعث بیخوابی موقت در کودک شود.
مصرف کافئین
مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند نوشابه و شکلات می‌تواند باعث بیخوابی در کودکان شود.
راه‌های درمان بیخوابی کودکان
درمان بیخوابی کودکان به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. با این حال، برخی راهکارهای کلی وجود دارند که می‌توانند به بهبود خواب کودک کمک کنند:
ایجاد برنامه خواب منظم
- سعی کنید هر شب در یک ساعت مشخص کودک را به رختخواب ببرید و هر روز صبح در یک ساعت مشخص او را بیدار کنید، حتی در آخر هفته‌ها.
- یک روال آرامش‌بخش قبل از خواب ایجاد کنید، مانند حمام گرم، خواندن داستان یا گوش دادن به موسیقی آرام.
ایجاد محیط خواب مناسب
- اتاق خواب کودک را تاریک، ساکت و خنک نگه دارید.
- از یک تشک و بالش راحت استفاده کنید.
- از وسایل الکترونیکی مانند تلویزیون، تبلت و تلفن همراه در اتاق خواب کودک خودداری کنید.
اصلاح عادات خواب
- از مصرف غذاهای سنگین یا شیرین قبل از خواب خودداری کنید.
- کودک را تشویق کنید که در طول روز به اندازه کافی فعالیت بدنی داشته باشد.
- از مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند نوشابه و شکلات در ساعات پایانی روز خودداری کنید.
مدیریت استرس و اضطراب
- با کودک خود در مورد نگرانی‌هایش صحبت کنید.
- به کودک خود کمک کنید تا مهارت‌های مقابله با استرس را یاد بگیرد.
- در صورت لزوم، از یک متخصص بهداشت روان کمک بگیرید.
درمان مشکلات پزشکی زمینه‌ای
- اگر کودک شما به یک اختلال خواب مانند آپنه خواب یا سندرم پای بی‌قرار مبتلا است، با پزشک مشورت کنید.
- اگر کودک شما به یک بیماری مانند آسم یا آلرژی مبتلا است، بیماری او را به درستی مدیریت کنید.
درمان‌های دارویی
- در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای خواب‌آور را برای کودک تجویز کند.
- هرگز بدون مشورت با پزشک به کودک خود دارو ندهید.
چه زمانی برای بیخوابی کودکان، به پزشک مراجعه کنیم؟
- تداوم بیخوابی: اگر بیخوابی کودک شما بیش از چند هفته طول کشید یا به طور مکرر تکرار می‌شود، حتماً با پزشک مشورت کنید.
- تاثیر بر عملکرد روزانه: اگر بیخوابی باعث خستگی، تحریک‌پذیری، عدم تمرکز، افت تحصیلی یا مشکلات رفتاری در کودک شما می‌شود، باید به پزشک مراجعه کنید.
- وجود علائم دیگر: اگر بیخوابی با علائم دیگری مانند خروپف، وقفه تنفسی در خواب، کابوس‌های شبانه، راه رفتن در خواب، یا درد همراه است، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
- مشکلات تنفسی در خواب: خروپف بلند، قطع تنفس در خواب یا تنفس دهانی در طول شب می‌تواند نشانه‌ای از آپنه خواب باشد که یک اختلال جدی است و نیاز به درمان فوری دارد.
- مشکلات رفتاری: اگر کودک شما در طول روز بیش از حد تحریک‌پذیر، ناآرام یا مضطرب است، این می‌تواند ناشی از کمبود خواب باشد و نیاز به بررسی دارد.
- تاثیر بر رشد: اگر بیخوابی مزمن باعث اختلال در رشد کودک شما شده است، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
- شک به اختلال خواب: اگر مشکوک هستید که کودک شما به یک اختلال خواب مانند سندرم پای بی‌قرار یا نارکولپسی مبتلا است، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
- عدم پاسخ به درمان‌های خانگی: اگر با رعایت نکات بهداشتی خواب و انجام اقدامات خانگی، بیخوابی کودک شما بهبود نیافت، باید به پزشک مراجعه کنید.
سخن آخر
همان‌طور که گفتیم بیخوابی کودکان مشکل شایعی است که اغلب بچه‌ها آن را تجربه می‌کنند. این مشکل سبب می‌شود کودک در شبانه‌روز خواب کافی نداشته باشد، در نتیجه صبح‌ها انرژی لازم برای انجام فعالیت‌های عادی را ندارد.
