اختلال تیک در کودکان
اختلال تیک در کودکان یک وضعیت عصبی است که باعث حرکات یا صداهای تکراری و غیرارادی می‌شود. این حرکات یا صداها، که به عنوان تیک شناخته می‌شوند، می‌توانند ساده یا پیچیده باشند و در هر قسمت از بدن رخ دهند.
نوع اختلال تیک در کودکان ممکن است با گذشت زمان تغییر کند. همچنین طول دوره زمانی که تیک در فرد اتفاق می‌افتد نیز ممکن است تغییر کند. تیک‌ها اغلب ظاهر می‌شوند و بعد از یک مدت تاپدید شده و وقتی که کودک دچار استرس و اضطراب می‌شود، بدتر می‌شود. این موضوع کاملا طبیعی است که نگران باشید که ممکن است اختلال تیک در کودکان هرگز از بین نرود. خوشبختانه معمولا اینطور نیست. بیشتر تیک‌ها موقتی هستند و معمولا هر بار بیش از 3 ماه دوام نمی‌آورند و پس از آن ناپدید می‌شوند.
انواع تیک در کودکان
تیک‌های حرکتی: این نوع تیک در کودکان که شامل حرکات ناگهانی، تکراری و غیرارادی هستند که می‌توانند در هر قسمت از بدن رخ دهند. این حرکات معمولا کوتاه و سریع هستند، اما می‌توانند پیچیده تر و طولانی تر نیز باشند.
تیک حرکتی ساده
- چروک شدن بینی
- چرخش سر
- چشمک زدن
- گاز گرفتن لب
- حرکات ناگهانی اعضای صورت مانند لبخند زدن
- بالا انداختن شانه ها
تیک‌های حرکتی پیچیده
- لگد زدن
- پرش اعضای بدن
- تقلید از حرکات دیگران
- بوییدن اشیا
تیک‌های صوتی: این تیک در کودکان که شامل صداهای ناگهانی، تکراری و غیرارادی هستند که توسط فرد تولید می‌شوند. این صداها می‌توانند ساده یا پیچیده باشند.
تیک‌های صوتی ساده عبارتند از
- سرفه کردن
- پاکسازی گلو
- ناله کردن
- خرناس کشیدن
- تکرار صدای هیس
تیک‌های صوتی پیچیده عبارتند از
- تکرار کلمات و عبارات
- صداهای حیوانات
- صدا کردن دیگران
- داد زدن
علت اختلال تیک در کودکان
علت دقیق اختلال تیک در کودکان هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما به نظر می‌رسد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، عصبی و محیطی در بروز آن نقش دارند.
عوامل ژنتیکی
مطالعات نشان داده است که اختلال تیک می‌تواند در خانواده‌ها منتقل شود، بنابراین احتمالاً ژن‌ها در بروز آن نقش دارند.
کودکانی که والدین یا خواهر و برادرشان به اختلال تیک مبتلا هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلال قرار دارند.
عوامل عصبی
اختلال در عملکرد برخی از نواحی مغز که مسئول کنترل حرکات و صداها هستند، می‌تواند در بروز تیک‌ها نقش داشته باشد.
نقص در انتقال دهنده‌های عصبی مانند دوپامین نیز ممکن است در این اختلال دخیل باشد.
عوامل محیطی
استرس و اضطراب می‌توانند باعث تشدید تیک‌ها در کودکان شوند.
برخی از داروها و مواد محرک نیز ممکن است در بروز یا تشدید تیک‌ها نقش داشته باشند.
عوامل محیطی دیگر مانند عفونت‌ها، آسیب‌های مغزی و مشکلات روانشناختی نیز می‌توانند در بروز این اختلال مؤثر باشند.
انواع اختلال تیک در کودکان
اختلال تیک موقت: این تیک در کودکان شایع‌ترین نوع اختلال تیک است. در اختلال تیک موقت، عمر تیک‌ها کمتر از یک سال است که به ندرت طولانی‌تر می‌شود .
اختلال تیک مزمن (مداوم): این نوع از اختلال تیک در کودکان، کمتر شایع است. با اختلال تیک مزمن (مداوم)، تیک بیش از یک سال به طول می‌انجامد. تیک‌ها ممکن است حرکتی یا صوتی باشند، اما هر دو همزمان اتفاق نمی‌افتند .
سندرم تورت Tourette syndrome: این مورد یک اختلال تیک بسیار شایع است. با سندرم تورت، فرد دارای تیک‌های حرکتی متعدد است و حداقل بیش از یک سال دارای یک تیک صوتی مزمن است.
تشخیص اختلال تیک در کودکان
تشخیص اختلال تیک در کودکان معمولاً بر اساس مشاهده رفتار کودک و شرح حال او توسط والدین و خودش صورت می‌گیرد. هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص قطعی این اختلال وجود ندارد، اما پزشک ممکن است برای رد سایر مشکلات احتمالی، آزمایش‌هایی را تجویز کند. در ادامه به مراحل و نکات مهم در تشخیص اختلال تیک در کودکان اشاره می‌کنیم:
شرح حال و مشاهده رفتار
- پزشک ابتدا از والدین در مورد زمان شروع تیک‌ها، نوع آن‌ها (حرکتی یا صوتی)، فراوانی و شدت آن‌ها، تغییرات در طول زمان و عوامل تشدید کننده یا تسکین دهنده سؤال می‌کند.
- همچنین در مورد سابقه خانوادگی تیک، سایر مشکلات پزشکی یا روانشناختی کودک و داروهای مصرفی او سؤال می‌شود.
- پزشک به دقت رفتار کودک را مشاهده می‌کند تا نوع تیک‌ها، محل بروز آن‌ها و نحوه تأثیر آن‌ها بر زندگی کودک را بررسی کند.
معاینات فیزیکی و عصبی
- پزشک یک معاینه فیزیکی کامل انجام می‌دهد تا هرگونه مشکل جسمی که ممکن است باعث تیک‌ها شده باشد را رد کند.
- همچنین یک معاینه عصبی برای بررسی عملکرد مغز و سیستم عصبی کودک انجام می‌شود.
بررسی سایر مشکلات احتمالی
- برخی از مشکلات پزشکی مانند عفونت‌ها، آلرژی‌ها، مشکلات بینایی یا شنوایی و اختلالات تیروئید می‌توانند علائمی شبیه به تیک‌ها ایجاد کنند. پزشک ممکن است برای رد این موارد، آزمایش‌هایی را تجویز کند.
- همچنین برخی از اختلالات روانشناختی مانند ADHD، وسواس فکری عملی و اضطراب نیز می‌توانند با تیک‌ها همراه باشند. در صورت لزوم، ارزیابی روانشناختی نیز انجام می‌شود.
تشخیص افتراقی
- پزشک باید تیک در کودکان را از سایر حرکات یا صداهای غیرارادی مانند لرزش‌ها، پرش‌های عضلانی یا صداهای ناشی از مشکلات تنفسی تشخیص دهد.
- همچنین باید توجه داشته باشد که برخی از کودکان ممکن است به طور موقت و گذرا تیک داشته باشند که نیازی به درمان ندارد.
اختلال تیک در کودکان عامل خجالت
اختلال تیک در کودکان می‌تواند عامل خجالت و ناراحتی برای آن‌ها باشد. این موضوع به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد:
آگاهی از تفاوت: کودک مبتلا به تیک متوجه تفاوت خود با دیگران می‌شود و ممکن است احساس کند که حرکات یا صداهایش طبیعی نیستند. این آگاهی می‌تواند منجر به خجالت و احساس ناخوشایند شود.
ترس از قضاوت: کودک ممکن است از واکنش دیگران به تیک‌های خود بترسد. ترس از تمسخر، سرزنش یا طرد شدن می‌تواند باعث خجالت و انزوا شود.
نگرانی از توجه: تیک در کوکان می‌توانند توجه دیگران را به خود جلب کنند و کودک ممکن است احساس کند که دائماً زیر ذره‌بین است. این موضوع می‌تواند باعث افزایش استرس و خجالت شود.
تأثیر بر روابط اجتماعی: تیک‌ها گاهی می‌توانند باعث اختلال در روابط اجتماعی کودک شوند. برای مثال، ممکن است کودک در برقراری ارتباط با همسالان خود دچار مشکل شود یا از شرکت در فعالیت‌های گروهی اجتناب کند.
درمان اختلال تیک در کودکان به شدت و نوع تیک‌ها، سن کودک و سایر شرایط موجود بستگی دارد. در بسیاری از موارد، تیک‌ها خفیف هستند و خود به خود بهبود می‌یابند و نیازی به درمان خاصی نیست. اما در مواردی که تیک‌ها شدید هستند یا باعث اختلال در زندگی روزمره کودک می‌شوند، درمان می‌تواند مفید باشد.
درمان اختلال تیک در کودکان
روش‌های درمانی مختلفی برای اختلال تیک در کودکان وجود دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
درمان‌های رفتاری
درمان معکوس عادت (HRT): در این روش، کودک یاد می‌گیرد که چگونه یک حرکت یا صدای جایگزین را جایگزین تیک خود کند. این روش می‌تواند به کاهش شدت و فراوانی تیک‌ها کمک کند.
درمان شناختی-رفتاری (CBT): این روش به کودک کمک می‌کند تا با شناسایی عوامل تحریک‌کننده تیک و تغییر الگوهای فکری و رفتاری خود، تیک‌ها را کنترل کند.
آموزش والدین: والدین می‌توانند با آموزش‌های خاصی، نحوه برخورد با تیک‌های کودک خود را یاد بگیرند و به او در مدیریت این اختلال کمک کنند.
داروها
در مواردی که تیک‌ها شدید هستند و با درمان‌های رفتاری بهبود نمی‌یابند، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند. این داروها می‌توانند به کاهش شدت و فراوانی تیک‌ها کمک کنند، اما معمولاً عوارض جانبی نیز دارند.
سایر روش‌ها
در برخی موارد، از روش‌های دیگری مانند تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌ای (TMS) یا جراحی (DBS) برای درمان تیک‌ها استفاده می‌شود. اما این روش‌ها معمولاً برای موارد بسیار شدید و مقاوم به درمان در نظر گرفته می‌شوند.
سخن آخر
تیک در کودکان شامل مجموعه‌ای از حرکات غیرارادی است که فرد بدون اینکه تصمیم به انجام آن داشته باشد، آن را انجام می‌دهد. تیک‌ها به‌صورت حرکتی یا صوتی یا ترکیبی هستند. تیک‌ها شدت متفاوتی دارند و ممکن است یک حرکت مختصر باشند یا به صورت حرکات طولانی و پرتکرار انجام شوند. تیک در کودکان معمولا به‌خاطر استرس و تنش‌های عصبی ایجاد می‌شوند و به‌سادگی با روش‌های درمانی یا روانشناختی قابل درمان هستند.
